NUMERARII

NUMERARII

qui in Notitia Imperii, p. 13. 53. 119. inter Officiales Iudicum seu Magistratuum recensentur, erant li, Qui publicum nummum aerarie inferebant, h. e. qui pecuniam regiam ex tributis et portoriis et vectigalibus partam in aeraria inferebant, ut est in Glossis MSS. ad Cod. Theodos. et apud Isidorum, Origin. l. 9. c. 4. Ita ex Novella Valentiniani de Officio et Numerariis P. P. Sidonio l. 1. Ep. 11. l. 2. Ep. 1. Senatore l. 12. Ep. 13. 23. et aliis, Tributariae functioni operam dedisse, et Praefectorum Praetorio vel Rectorum Provinciarum Officiales fuisse, observare est, ut et Ψηφιςτὰς et Διαψηφιςτὰς appellatos, a Basilio Ep. 250. Eunapio, Suida etc. Numerariorum praeterea mentio est, hâc notione, in Cod. Theodos. tit. de Numerariis, actuar. etc. l. 8. ubi multa Iac. Gotofredus in Paratitl. et ad leg. 4. eod. tit. in Nov. Theodos. fr Postulando, apud Evodium de Miraculis S. Stephani c. 3. Gregorium Magnum l. 10. Ep. 18. in Concilio Toletano XII. et XVI. in Concilio Caesaraugustano II. in LL. Wisigoth. l. 2. tit. 26. l. 12. tit. 1. §. 2. etc. At Numerarius, in Gloss. Lat. MS. Arithmeticus. Augustin. Psalm. 146. Excedit omnes Numerarios, intelligentia eius numerari a vobis non potest. A quo primus Numerorum arenarius, Tertulliano de Pull. memoratus, fuit diversus. Ita enim dicebatur apud Romanos, qui primô calculô pueros imbueret, ab Arithmetico distinctus, ut Logistica ab Arithmetica. Nihil aliud itaque is docebat, quam aera sive calculos (unde et CAlculo dictus) in tabula ducere et reducere, ad summam aliquam computandam et rationem purgandam. idem digitorum quoque computum docebat, qui veteribus in usu fuit, de quo librum Graece scriptum, quem Beda Latine verterit, se habere, refert Salmas. Arenarius autem talis Afro Scriptori appellatur Ψηφιςτὴς sive Λογιςτής: Nam arenae ψῆφοι sunt sive calculi, quibus olim ad computandum utebantur. Quod qui de scholastico vel erudito pulvere accipiunt, multum falluntur. Nam Calculo sive Logistes, de quo heic, nihil negotii habebat cum illo crudito pulvere (in quo lineae Geometricae ducebantur) sed tabulam tantum et aera versabat. Sed et Arithmetici in abaco, vel mensula pulvere conspersâ, numerorum notas delineabant. Persius Sat. 1. v. 131.

Ner qui abacô numeros et secto in pulvere metas

Scit risisse vafer.

Ubi de contemptore Philosophiae loquitur, qui Arithmeticam et Geometriam ridet: figura autem ἓν διὰ δυοῖν, in abaco et secto pulvere, h. e. in abaco pulvere consperso et multis lineis Geometricis ac numerorum notis secto. Etiam Aristophanes abacum pulvere conspersum utrisque serviisse, innuit in Nubibus,

Κατὰ τῆς τραπέζην καταπάσας λεπτὴν τέφραν,

Κάμηας ὀβλίσκον, εἶτα διαβήτην λαβὼν:

Ubi de Socrate agit. At Logisticis et Calculonibus abacus et aera praesto sine pulvere. Fuit vero primus hic Numerorum Arenarius, inter primos puerorum Praeceptores et Ludimagistrios, quorum tres memorat Tertullian. l. c. verbis hisce: Et primus informator literarum et primus edomator vocis, et primus numerorum arenarius. E quibus primus, Latinis Literator, Graecis Γραμματιςτής, primis literis pueros imbuebat. Alter iisdem legendi et recte pronuntiandi, i. e. articulate et expresse singulas voces enuntiandi, artem tradebat. Tertius, calculare monstrabat. Atque haec tria munera unius eiusdemque Doctoris ferme fuerunt, qui tria ista, scribere, legere, calculare, simul unus docebat. Unde Suidae in Κοππατίας, Grammatistae sunt Calculones, et apud Iul. Capitolin. in Pertinace c. 1. legimus, Puer literis elementariis et calculô imbutus. A diversis tamen Praeceptoribus aliquando haec tradita, Tertullian. loc. dictô testari possit: nisi verba eius ita accipias, ut primus Informator literarum idem sit quoque et primus Enodator (pro quo alii Edomator) vocis, et primus Numerorum Arenarius; quô pactô unius eiusdemque hominis officium in haec tria deduxerit. Vide Salmas. ad locum. Numeratores vero recentiori aevô, dicti sunt illi, qui a dominis feudalibus statuebantur, ad numerandas in agris mergites seu garbas, pro decimis vel campi parte. Charta A C. 1179, in Tabul. Eccl. Carnotensis apud C. du Fresne, Additum est etiam, quod tempore messionis homines nostri a Domino de Bellovillari sibi postulare debeant assignari, quorum unus apud Lu et Martis villam, alius apud Bellovillare fungatur officiô numerandi, quos vel eorum aliquem si nostris hominibus usque ad quartam diem distulerit, assignare licebit, hominibus nostris Numeratore carentibus, in quarta die et deinceps adhibitô duorum testimoniô et eorum testium iuramentis, Domino de Bellovillari solvere campi partem. Qui vero ad Numerationis officium vocabuntur, accitis hominibus nostris, in praesentia domini de Bellovillari tactis sacrosanctis iurare videbuntur, quod nec spe lucri, nec amoris aut odii causâ suae differrent Numerationis officium adimplere, etc.